ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficit Hyperactivity Disorder, czyli "zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi". Jest określeniem diagnostycznym opisującym zróżnicowaną grupę dzieci przejawiających problemy związane z brakiem koncentracji uwagi lub skłonnością do rozpraszania uwagi, które często idą w parze z impulsywnością i nadaktywnością.
ADHD najczęściej występuje u chłopców w wieku szkolnym, a objawy tego schorzenia to najczęściej zaburzenia koncentracji, impulsywność, nieumiejętność uczenia się na własnych błędach, nadmierna i niekontrolowana ruchliwość. Dzieci takie często błędnie uważane są za niegrzeczne, niewychowane lub znudzone.
Życie dziecka z ADHD
Życie dziecka z ADHD w bardzo przystępny i ciekawy sposób opisuje pozycja (tłumaczenie) "Moje kochane ADHD" autorstwa Blake'a E. S. Taylor'a. Jest to pewnego rodzaju poradnik/autobiografia napisana przez amerykańskiego nastolatka, który zmaga się z ADHD.
Poskromić ADHD nie jest łatwo. Bardzo dobrze wie o tym główny bohater książki, których całe życie definiowane jest przez to zaburzenie. Chłopak doskonale wie, jak to jest być naznaczonym przez to, wciąż niezrozumiałe przez wielu ludzi odchylenie. Autor książki "Moje kochane ADHD" dzieli swoja opowieść na rozdziały- hasła, które w bardzo trafny sposób oddają główne symptomy ADHD i odczucia związane z tym zaburzeniem, są to: roztargnienie, impulsywność, chaotyczność, nadpobudliwość psychoruchowa, tiki nerwowe, bycie nielubianym, szykanowanie, izolowanie, niezrozumienie, ciągłe bycie winnym, rutyniarstwo, nieposłuszeństwo, dyskryminowanie, przejmowanie kontroli ale też niezwykłe umiejętności.
1. ROZTARGNIENIE
Pierwszym z omawianych symptomów ADHD, który stale towarzyszy osobom cierpiącym na to zaburzenie jest roztargnienie. Inaczej mówiąc jest to niemożność skupienia się na jednej rzeczy lub zadaniu przez dłuższy czas, ciągłe zapominanie czegoś, stałe rozproszenie uwagi spowodowane nawet najmniejszym dystraktorem (kolorowe rysunki, szepty, światełka itp).
Blake Taylor opisuje roztargnienie na przykładzie swojego egzaminu z języka angielskiego pod koniec 10 klasy. Tego dnia chłopiec dodatkowo zapomniał zażyć lekarstwa, które pomagało mu skupić uwagę i wyciszało go. Niestety zarówno brak leku, jak i kolorowe ilustracje na ścianach sali, mapy czy też hałas na boisku szkolnym, nie pozwoliły chłopcu skupić się na egzaminie. Mimo to, iż Blake był świetnie przygotowany otrzymał ocenę mierną. Takie zdarzenie i ciągłe niepowodzenia szkolne wywołane niemożnością skupienia się mogą wywołać u dziecka niechęć do szkoły. Autor książki radzi zatem wszystkim czytelnikom cierpiącym na ADHD między innymi to, aby zawsze pamiętali o swoich lekach, starali się być jak najbardziej zorganizowani, pracowali w cichym pomieszczeniu oraz byli zawsze wypoczęci. Takie zabiegi pozwolą chociaż w niewielkim stopniu zniwelować roztargnienie i pozwolą na lepsza organizację życia cierpiącej na nadpobudliwość osoby.
2. IMPULSYWNOŚĆ
Kolejnym symptomem towarzyszącym osobom cierpiącym na zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest impulsywność. Objawia się ona działaniem bez zastanowienia, brakiem umiejętności zatrzymania się i pomyślenia nad swoich zachowaniem oraz utratą zdrowego rozsądku podczas działania. To właśnie przez impulsywność i brak zastanowienia się nad swoimi czynami, Blake Taylor będąc jeszcze dzieckiem, podczas jednej z kolacji podpalił pudełeczko z jogurtem. Dzięki szybkiej interwencji pożar nie rozniósł się na cały dom, była to jednak sytuacja niebezpieczna i zagrażająca życiu. Blake nie zastanawiał sie nad skutkami swojego działania, chciał jedynie zobaczyć jak wygląda płonący jogurt. Tak jak w poprzednim wypadku Blake ma kilka rad dla osób, które zmagają się z impulsywnością. Radzi on aby starać się poznać siebie i swój umysł, tak aby nie dopuszczać do sytuacji, w których impulsywność może wziąć nad nami przewagę. Należy także nie dopuszczać do nudy, która zmusza osoby z ADHD do szukania jakiś ciekawych i pobudzających zajęć, co w wypadku impulsywności może skończyć się podobnie jak w przypadku Blake'a.
3. CHAOTYCZNOŚĆ
Jest to cecha powszechna dla ludzi z ADHD. Polega ona na nieustannym braku porządku, chaosie ogarniającym całe życie takiej osoby, gubieniu rzeczy, nieczytelnym charakterze pisma, braku logicznego porządku w opowiadaniach lub rozwiązaniach zadań. U Blake'a Taylora chaotyczność daje o sobie znać podczas kolejnego egzaminu końcowego w 10 klasie, tym razem z algebry. Przez chaotyczność zapisu rozwiązań zadań matematycznych oraz proste pomyłki w działaniach Blake otrzymuje jedynie trójkę z egzaminu, mimo, iż przygotowywał się długo i solidnie. Rady jakie udziela w tym wypadku autor książki są proste: należy poprosić kogoś o pomoc w utrzymywaniu porządku, a w przypadku nieczytelnego pisma najlepiej jest korzystać z technologii a zadania domowe przepisywać i drukować za pomocą komputera.
4. NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORCHOWA
Jest to nieodłączny element życia z ADHD, a przejawia się nadmierną ruchliwością, niemożnością usiedzenia w jednym miejscu, niepokojem i nadaktywnością pozbawioną rozwagi. Dziecko nadpobudliwe działa zanim się zastanowi nad skutkami swoich czynów, przez co często ma kłopoty, uważane jest za chuligana lub niegrzeczne i niewychowane. Przykładem nadpobudliwości psychoruchowej, o którym możemy przeczytać w książce "Moje kochane ADHD" jest wycieczka do muzeum, na którą wybrała się rodzina Blake'a gdy ten był w wieku przedszkolnym. Chłopiec był tak zafascynowany szkieletami dinozaurów, że bez wahania wspiął się za barierkę odgradzającą kości tyranozaura od zwiedzających. Nie przeszkadzały mu przy tym krzyki mamy i na prawdę nie mógł zrozumieć, że zrobił coś złego. Po prostu czuł potrzebę dotknięcia eksponatu więc to zrobił. Nadpobudliwość psychoruchowa może w znaczny sposób utrudniać życie osobie z ADHD. Często jedynie odpowiednie leki mogą wyciszyć dziecko i pozwolić mu na rozwagę i nie wpadanie w kłopoty. Blake Taylor radzi także, aby kierować swoją energie na coś konstruktywnego, jak praca na rzecz społeczeństwa, sport czy tez gra na instrumencie.
5. TIKI NERWOWE
Tiki nerwowe oraz syndrom Tourette'a to zaburzenia występujące u niemal 2/3 dzieci z ADHD. Polegają one na niekontrolowanym wydobywaniu z siebie różnych odgłosów, słów lub też na wykonywaniu gwałtownych ruchów ciała, uporczywym mruganiu, pstrykaniu. Tiki nerwowe są obecne również w życiu Blake'a, który często był wyśmiewany i uważany za dziwaka. Metodami walki z tą przypadłością były w jego przypadku medytacje, skupianie uwagi na czymś innym niż nagłe tiki oraz szczere przyznanie się do posiadania tików, po to, aby ludzie rozumieli jego sytuację i nie uważali go za osobę chorą psychicznie czy też niebezpieczną.
6. NIELUBIANY
Nikt z nas nie chce być nielubianym. Dotyczy to również osób borykających się z ADHD. Niestety często dzieje się tak, że dzieci z nadpobudliwością uważane są za dziwaków, inni boją się przebywać w ich towarzystwie, nie potrafią zrozumieć zachowania takiego dziecka. Podobnie było z Blakem, którego najlepszy przyjaciel Aki, za namową innych kolegów odwrócił się od chłopca i przestał się z nim przyjaźnić. Inni uczniowie wyśmiewali się z Akiego i z jego przyjaźni z nadpobudliwym, wiecznie wpadającym w kłopoty Blakeim. Chłopiec nie wytrzymał presji rówieśników i odsunął się od swojego najlepszego przyjaciela. Takie zdarzenia nie są odosobnione, a dzieci z ADHD często mają problemy ze znalezieniem przyjaciela. Nikt nie zmusi innych to polubienia dziecka z ADHD, należy jednak pamiętać, że zachowania tych osób nie są do końca ich winą, a samo dziecko może okazać się wartościowym przyjacielem.
7. SZYKANOWANIE
Dziecko z ADHD prawie zawsze należy do grupy tych nielubianych albo błaznów. Często też stają się obiektem kpin i żartów ze strony rówieśników, którzy zachowania chorego dziecka odczytują jako przejaw głupoty. Podobnie było z Blake'm, który będąc w klasie 6 został obiektem kpin jednego z kolegów. Chłopiec dokuczał mu, wyśmiewał go i poniżał przy innych. Dopiero nagranie na dyktafon jednej z wypowiedzi szydercy pozwoliło ukarać go i zapobiec dalszemu gnębieniu Blake'a Sam autor radzi aby w takich sytuacjach: posłużyć się humorem, który pokaże dystans do siebie i pozwoli rozładować atmosferę, w delikatny sposób odgryźć się rozmówcy lub poszukać pomocy u starszych osób i opowiedzieć im o nękaniu. Nie wolno pozostawiać sytuacji szykanowania bez komentarza i pozwolić aby ktoś nękał nas tylko dlatego, że jesteśmy chorzy.
8. IZOLOWANIE SIĘ
Strach przed kontaktem z innymi i obawa przed wyśmianiem są głównymi przyczynami izolowania się osób z ADHD. Dzieci z nadpobudliwością często unikają spotkań ze znajomymi, nie uczęszczają na szkolne zabawy. Podobnie było z Blake'm, który nie chciał uczestniczyć w jednej ze szkolnych imprez, a kiedy został zmuszony do uczestnictwa w niej, zamiast bawić się z kolegami, czytał książkę. Takie zachowanie jeszcze bardziej odsuwa nas od reszty klasy i pokazuje nas jako dziwaków, którzy boją się ludzie. Blake radzi aby przemóc swój strach, znaleźć pretekst do mówienia "cześć" innym oraz uczestniczyć w życiu klasy i szkoły co na pewno przyniesie wymierne skutki w postaci polepszenia stosunków z innymi.
9. NIEZROZUMIENIE
Pomimo, iż ADHD diagnozowane jest u coraz większej liczby dzieci, często jest ono jeszcze mylone z innymi zaburzeniami i chorobami. Szczególnie dzieci w wieku przedszkolnym i młodsze bardzo często błędne diagnozowane są jako upośledzone, poważnie zaburzone lub tez niewychowane i nieuspołecznione. Niezrozumienie to wiąże się z faktem, iż w dalszym ciągu wielu ludzi uważa nadpobudliwość psychoruchową za wymysł i traktuje dzieci z ADHD jako po prostu niegrzeczne.
10. WINNY
Jak już wcześniej wspomniałam, dzieci z ADHD często uważane są za niegrzeczne i niewychowane. W szkole uchodzą za klasowych błaznów a wszelkie anonimowe wybryki i żarty są przypisywane głownie im. Nie inaczej było z Blake'm, który w klasie 1 został "kozłem ofiarnym" i najbardziej znienawidzonym uczniem swojej wychowawczyni, która karała go w najróżniejszy sposób, bez pytania, czy to on jest sprawcą zdarzenia. Historia ta powinna być przestrogą dla każdego nauczyciela, który zbyt pochopnie ocenia swoich uczniów i wychowanków. Zachowanie pani Perril było nie tylko karygodne ale też nieprofesjonalne i zasługuje na stanowcze potępienie. Należy wystrzegać się takiego oceniania uczniów i dokładnie sprawdzać kto jest winowajcą zanim osądzi się i ukarze niewinne dziecko.
11. RUTYNIARTWO
Hasło to jest dobrze znane każdej osobie która zmaga się z ADHD. Nadpobudliwi nie lubią zmiany planów, maja określone rutynowe czynności w ciągu dnia, nie lubią próbować niczego nowego. Dzieję się tak, ponieważ boją się zburzyć swój i tak chwiejny porządek życia, nie chcą dezorganizacji czegoś, co tak ciężko było im zorganizować. Potrzebują czuć się bezpiecznie, otaczać znajomymi przedmiotami i bodźcami. Również Blake nie lubi dezorganizacji, a w niepokój wprowadza go nawet inne ustawienie książek na półce.
12. NIEPOSŁUSZEŃTWO
Wiele osób z ADHD ma problem ze słuchaniem i wykonywaniem poleceń. Dzieje się tak, ponieważ nie przyswajają one niekiedy reguł, uważają że nie obowiązują ich żadne zasady lub po prostu ich nie rozumieją. Irytują ich ograniczenia, które nie pozwalają im być w pełni sobą. Podobne myślenie przejawiał Blake w swoim dzieciństwie, kiedy to nie zważając na zakazy wypływa łodzią na zatokę, czym wprowadza w rozpacz swoją matkę. Chłopiec nie zdenerwował matki celowo, ani nie buntował się, po prostu nie uważał, że ograniczenie jakie postawiła mu matka było konieczne, dlatego popłynął łodzią dalej niż mógł.
13. DYSKRYMINOWANIE
Ludzie z ADHD często są także dyskryminowani przez innych z uwagi na swoje specyficzne zachowanie. Inni boją się ich oraz tego, że mogą wyrządzić jakieś szkody. Z taka sytuacją spotkał się Blake podczas rozmowy kwalifikacyjnej w szkole społecznej, kiedy to pani dyrektor odrzuciła jego podanie z powodu ADHD i tików, które wystąpiły u chłopca w czasie rozmowy. Takie traktowanie jest, zdaniem autora książki, wielką niesprawiedliwością. Radzi on wybierać szkołę i pracę tak, aby znaleźć się w miejscu, gdzie akceptują inność. Sugeruje także pogodzenie się z tym, że uprzedzenia istnieją, bowiem nie da się ich całkowicie wyeliminować ze społeczeństwa.
14. PRZEJMOWANIE KONTROLI
Jest to działanie, które charakteryzuje głównie świadomych swojego stanu ludzi cierpiących ADHD. Wiąże się ona z faktem uświadomienia sobie swoich słabości i próby rewolucji i przewartościowania tego kim jesteśmy. Blake przeżył taką zmianę w chwili wizyty u fryzjera w klasie 10. Chłopiec bronił się przed zmiana fryzury, krzycząc na fryzjerkę i domagając się stałego, rutynowego cięcia. Dopiero w chwili, gdy fryzjerka postawiła na swoim, a Blake stwierdził, że nowa fryzura wygląda bardzo dobrze, uświadomił sobie, że w jego życiu potrzeba zmian i wyjścia z kokonu bezpieczeństwa. To właśnie tego dnia, jak pisze, rozpoczęła się rewolucja.
15. UMIEJĘTNOŚCI
Ostatni punkt opowieści Blake'a nie dotyczy już negatywnych oddziaływań ADHD na życie jednostki, a niezwykłych umiejętności przejawiających się u większości osób z tym zaburzeniem. Mama chłopca mówi, że jest on jak samochód Ferrari - silny i pełen mocy, która odpowiednio ukierunkowana może być niesamowitym atutem i pozwalać Blake'owi na robienie rzeczy, których nie są w stanie robić inni. Niespożyta energia osób z ADHD może być motorem do osiągania wielu sukcesów, trzeba "jedynie" rozwinąć w sobie umiejętność kontroli tej mocy. Dodatkowo, na końcu książki, autor wymienia szczególne zdolności osób z ADHD, które niosą pozytywne odczucia i pociechę dla osób borykających się z nadpobudliwością. Wśród nich są takie atutu jak: inteligencja, kreatywność, zdolność robienia wielu rzeczy na raz oraz determinacja. Wszystkie te cechy są niezbędne do osiągnięcia sukcesu w życiu i ukazują osoby z ADHD jako warte bliższego poznania. Życie osób z ADHD nie jest proste, należy bowiem nauczyć się jak funkcjonować z tym zaburzeniem. Podsumowując, książka ta jest moim zdaniem, idealnymi źródłami wiedzy o ADHD, nie tylko dla osób chorych ale też dla nauczycieli, studentów i każdego, kto w swoim otoczeniu ma osobę nadpobudliwą psychoruchowo. Z całą pewnością uważam, że książka ta znaleźć się w domowej biblioteczce każdego przyszłego i obecnego terapeuty pedagogicznego, ponieważ w bardzo przystępny sposób pozwalają one zrozumieć codzienność ludzi z ADHD, ich problemy, wady i zalety.
